पुस्तक परिचय - पुस्तकाचे नांव : सिनेमा पॅराडिसो, लेखक : डॉ. नंदू मुलमुले

🌿

पुस्तकप्रेमी समूहाचे पुस्तक परिचय अभियान यासाठी आठवडाभर पुस्तक परिचय लिहिले. त्यातील एक लेख.

आजपर्यंत सलग 1577 पुस्तकांचा परिचय

पुस्तक क्रमांक: 1577

पुस्तकाचे नांव : सिनेमा पॅराडिसो

लेखक : डॉ. नंदू मुलमुले

प्रकाशन : मॅजेस्टिक प्रकाशन

प्रथम आवृत्ती : डिसेंबर 2021, 

पृष्ठे : 193

किंमत : 200 /- रुपये.

*परिचयकर्ता : सुधांशु नाईक,पुणे.*

दिनांक : 08 ऑक्टोबर 2024

डॉ. नंदू मुलमुले हे नांव महाराष्ट्रातील मानसोपचार क्षेत्रातील अग्रगण्य नांव. त्यांच्या परिचयाचा फोटो सोबत जोडत आहे. तो अवश्य पाहावा. मानसोपचाराला त्यांनी सिनेमा, कविता अशा विविध गोष्टींशी जोडून घेत नवीन आयाम दिला. हे पुस्तक त्यातलंच एक. 

या पुस्तकात काही इटालियन सिनेमाविषयी त्यांनी आस्वादक लेखन केलं आहे. चित्रपटाचा अनुभव घेताना, त्याविषयी सांगताना डॉक्टर हळूच त्यात मनोविकार, माणसाच्या मनोकायिक विश्वातील घडामोडी याच्याशी चित्रपटाचा सांधा सुरेख जोडून देतात. 

आपल्या मनोगतात ते म्हणतात, “ मी चित्रपट अभ्यासक नाही. एक साधसुधा प्रेक्षक आणि आस्वादक आहे. मला सिनेमाची कथा भावते. एक मानसतज्ज्ञ असल्यामुळे मला त्यातील मनोविश्लेषणाचं अंग दिसू लागतं. माणसं जशी वागतात, ती माणसं तशी का वागतात हाच माझ्या कुतूहलाचा विषय. ती लॉजिकली वागत नाहीत म्हणून कोड्यात टाकतात पण म्हणूनच साहित्य निर्मिती होते, चित्रपट होतात..! चित्रपट हे मनोरंजन करतात, तेवढंच ते आपलं भावविश्व समृद्ध करतात…”

किती खरं आहे ना हे?

कोल्हापूरमध्यें असताना तिथल्या फिल्म सोसायटीशी संबंध आला. तिथं सदस्य असताना कित्येक उत्तमोत्तम विदेशी चित्रपट पाहिले. फिल्म फेस्टिवल पाहिले. त्यावर जमेल तेंव्हा लिहिलं देखील. पण डॉ. मुलमुले ज्या प्रकारे चित्रपटांशी आपल्या अभ्यासाचा विषय जोडून घेतात ते पाहून मलाच एक नवीन नजर मिळाली असं वाटतं.

या पुस्तकातील सगळ्याच लेखावर / चित्रपटावर बोलणं शक्य नाही. एखाद्याविषयी आज सांगतो.

पहिलाच लेख हा पुस्तकाचं नांव असलेल्या चित्रपटावरचा. “ सिनेमा पॅराडिसो..” म्हणजे सिनेमागृहावरचा चित्रपट. 

एका लहानशा गावात प्रोजेक्टर घेऊन सिनेमा दाखवणारा अल्फ्रेडो हा द्रष्टा माणूस एका कुमारवयीन मुलाच्या आयुष्यात येतो. या गावात तसं सगळं जीवन सुस्त आहे. तिथं हा खोडकर मुलगा आईसोबत राहतो आहे, त्याचे वडील दूर रशियात युद्धावर गेलेत. सिनेमा दाखवणाऱ्या अल्फ्रेडोसोबत त्याची गट्टी जमते. सगळे या मुलाला टोटो असं संबोधतात. त्याला सिनेमाचं प्रचंड वेड आहे. गावातील चर्चचा प्रिस्ट हा गावातलं सेन्सॉर बोर्ड आहे. कोणत्याही सिनेमातील सगळी दृश्य तो आधी स्वतः पाहतो आणि मग अल्फ्रेडोला ती काही ‘ विशिष्ट’ दृश्य कापायला लावतो. मात्र हे सगळे कारनामे टोटो गुपचूप पाहत असतो. तोही वयात येत असतो.

एकदा अचानक प्रोजेक्टर रूममध्यें आग लागते. तेंव्हा धावत जाऊन टोटो अल्फ्रेडोचे प्राण वाचवतो. मात्र त्याचे डोळे जातात. यापुढे टोटो त्याचे डोळे होऊन जातो.

पुढे हळूहळू टोटो प्रोजेक्टर चालवण्याचं कसब शिकून घेतो. व्हिडिओ कॅमेरा चालवू लागतो. अल्फ्रेडोला उमगतं की टोटो एक फार संवेदनशील मुलगा आहे. हा पुढे मोठा कलावंत आणि त्यातही एखादा दिग्दर्शक होऊ शकतो. तो टोटोचा फ्रेंड - फिलोसॉफर - गाईड बनतो. खूप काही सांगत राहतो.

या दरम्यान तरुण टोटोच्या आयुष्यात एलेना येते. दोघांना एकमेकांशिवाय काही सुचत नाही. मात्र एलेनाच्या घरातील लोकांचा त्यांच्या लग्नाला विरोध आहे. टोटो अजून स्थिर नाही. तो एक फडतूस प्रोजेक्टर ऑपरेटर आहे त्यामुळे आपल्या मुलीने त्याचा विचार सोडून द्यावा असं त्यांना वाटतं. त्याला भेटायला तिच्या घरातून बंदी घातली जाते. त्यामुळे दोघांची प्रचंड घालमेल सुरु आहे. एकेका भेटीसाठी दोघं तळमळत राहतात. जमेल तसं भेटत राहतात. एकमेकांना बिलगून राहू पाहतात. आपलं काम विसरून तिची भेट कशी होईल या एकाच ध्यासाने टोटो अस्वस्थ आहे. 

अल्फ्रेडो त्यांचं उत्कट प्रेम, त्यांची तडफड पाहतो. सुरुवातीला त्यांना एकत्र यायला मदतही करतो. पण लवकरच त्याला कळतं की प्रेमाची ही तीव्र आणि प्रखर ऊर्जा टोटोला जाळून भस्मसात करेल.

डॉ. नंदू मुलमुले इथं लिहितात की, “प्रेमाचं अत्युच्च शारीर शिखर म्हणजे दोन तना- मनांचं मिलन. वासना हे शरीराच्या गतीचं, एका अर्थानं प्रगतीचं इंधनच. या प्रचंड ऊर्जेचं मानसिक उन्नयन म्हणजे निर्मिती…सृजन…” किती सुंदर वाक्य आहे हे! 

मात्र टोटो सर्जनशील आहे त्यानं असं वागायला नको, त्याचं आयुष्य कलेच्या उत्कर्षांसाठी आहे हे तो त्याला समजावतो.

अखेर टोटोला एक वर्षासाठी सैन्यात जावं लागतं आणि त्यांची ताटातूट होते. पुन्हा आल्यावर तो एलेनाचा माग काढतो. तिच्या वडिलांची बदली जिथं झाली तिथंही जाऊन येतो, पण भेट होत नाही. माग अल्फ्रेडो त्याला सांगतो आता गावाकडे मागे वळून पाहू नको, रोमला जा.. मोठा हो..!

टोटो पुढील 30-35 वर्षं खूप काम करतो. ‘ सॅलवादोर दि विटा’ या नावानं मोठा दिग्दर्शक होतो. आणि आईने बोलवल्यामुळे पुन्हा गावात येतो अल्फ्रेडोच्या अंत्यसंस्कारासाठी. मग त्याला अचानक पुन्हा एलेना दिसते. पुलाखालून आता खूप पाणी वाहून गेलंय. ती उत्कट प्रीतीची जाणीव शान्त झाली आहे. मात्र त्या दिवसांविषयी बोलताना तो जेंव्हा म्हणतो की आपण त्यावेळी पुन्हा भेटायला हवं होतं...त्यामुळे आपलं आयुष्य वेगळं घडलं असतं का??

आणि मग एकेकाळी जे त्याला अल्फ्रेडोने सांगितलेलं असतं तेच ती सांगते…”तुझं आयुष्य कलेच्या उत्कर्षांसाठी आहे…एखाद्या नात्यात गुंतून जाण्यासाठी नव्हे...” 

चित्रपटाचा कॅनव्हास फार भव्य आहे. प्रेम म्हणजे काय, त्याची व्याख्या काय यावर प्रकाशझोत टाकतो. चित्रपट आपल्याला अंतर्मुख करतो. चिंतन करायला भाग पाडतो.

 या पुस्तकातील अन्य लेख, त्यासाठी निवडलेले चित्रपटदेखील आपल्याला असंच अंतर्मुख करणारे. मानवी भावभावना, वासना, ईर्षा, मत्सर, मृत्यू, कृतज्ञता इत्यादीचं दर्शन घडवणारे.

  ‘मलेना’ या चित्रपटात, पौगंडावस्थेतील मुलाच्या स्त्रीदेहाबद्दलच्या कामभावनेची वाटचाल दाखवली आहे. शारीरिक आकर्षणापासून प्रेमभावनेकडे होणाऱ्या त्या वाटचालीचा चित्रपटात वेध घेतला जातो. त्याचवेळी समाज एखाद्या स्त्रीला कितीप्रकारे छळतो तेही हा चित्रपट विदारकपणे दाखवत राहतो.

 तर ब्लो अप हा चित्रपट म्हणजे एक सुंदर मर्डर मिस्ट्री आहे. तो चित्रपट माणसाच्या वास्तव आयुष्यातील मूलभूत प्रश्नांना हात घालतो. सत्याच्या शोधकडे वळतो…

प्रत्येक लेख आणि तो चित्रपट काहीतरी वेगळं देऊन जाणारा आहे.

हे पुस्तक आधी वाचावं आणि नंतर यातील तुम्हाला आवडलेला चित्रपट शक्य असल्यास जरूर पाहावा असं मला आवर्जून सांगावंसं वाटतं.

*सार :-* एकूण 9 चित्रपटाबद्दल डॉक्टरांनी लिहिलं आहे. अनेक ठिकाणी मानसोपचार विषयक शब्द, संकल्पना यांचा ते उल्लेख करतात. हे लेख वाचताना चित्रपट कसे पाहावेत, माणसं कशी पाहावीत याचंच जणू शिक्षण मिळाल्यासारखं मला वाटलं. तुम्ही हे पुस्तक अवश्य वाचावं. यात उल्लेखलेले चित्रपटच नव्हे तर अन्य विविध चित्रपटदेखील या नजरेने पाहावेत. आपलं आयुष्य समृद्ध झाल्याचं समाधान अवश्य मिळतं असं वाटतं.

-सुधांशु नाईक, पुणे. (9833299791)🌿

 *ता. क.:-* जून 2023 मध्यें मी बडोद्याला जाताना वाटेत मुंबईला पुस्तकप्रेमी ग्रुपवरील स्नेही श्रेयाची भेट झालेली. तेंव्हा तिने हे अफलातून पुस्तक भेट दिलं ज्यामुळे चित्रपट पाहण्यासाठी एक नवीन नजर लाभली. मानसशास्त्रीय दृष्टिकोनातून चित्रपट पाहावेत कसे हे उमगलं. त्याबद्दल तिचे खूप खूप आभार.

🌿🌿🌿