निर्गुणाचा संग...

#सुधा_म्हणे: निर्गुणाचा संग...

01 सप्टेंबर 23

संत परंपरेतील अनेक संत मंडळीच्यामध्ये गोरोबा कुंभार यांचे नाव देखील अग्रगण्य आहे. आपल्या आयुष्यातील दैनंदिन कामे करताना आपल्या मनातील दैवतासोबत तन्मयतेने एकरूप होऊन जाणे म्हणजे काय याचे एक उदाहरण म्हणजे गोरोबा. त्यांचे जगणेच विलक्षण होते.

देवाची भक्ती करण्यासाठी कुठेतरी जंगलात, गुहेत, एकांत स्थळी बसायला हवे. खडतर तपश्चर्या करायला हवी असे सगळे समज लोकांच्या मनात असताना त्याला छेद देणारे जगणे कसे असते हेच ही संत मंडळी आपल्या जगण्यातून शांतपणे दाखवत राहिली. आपले काम करताना नामस्मरण करत राहणारी जनाबाई, चोखोबा असो की गोरा कुंभार यांना जगण्याचे खरे मर्म उलगडले होते असे वाटते. विविध पंथ, उपासना या सगळ्यात न अडकता त्यांनी आपला भक्तिमार्ग भाव भोळ्या तऱ्हेने जपला. समोर सगुण रूपात विठ्ठल दिसत असला तरी जगाचा कारभार सांभाळणारे ते ईशतत्व काही वेगळे आहे याची स्पष्ट जाणीव त्यांना होती. 

त्यामुळे एका छोट्या गावातील एका कोपऱ्यात गाडगी मडकी बनवताना विठ्ठल भजनात तल्लीन होणारे गोरोबा म्हणतात,

निर्गुणाचा संग धरिला जो आवडी ।
तेणें केलें देशोधडी आपणियाशी ॥१॥
अनेकत्व नेलें अनेकत्व नेलें ।
एकलें सांडिलें निरंजनीं, मायबापा ॥२॥
एकत्व पाहतां अवघें लटिकें ।
जें पाहें तितुकें रूप तुझें, मायबापा ॥३॥
म्हणे गोरा कुंभार सखया पांडुरंगा
तुम्हा आम्हा ठावा कैसे काय, मायबापा ॥४॥

गोरोबांच्या बाबत त्यांनी मुलाला काम करताना पायदळी तुडविले, त्यानंतर भावुक होऊन घेतलेल्या शपथेखातर जगत असताना, दोन्ही पत्नीच्या सोबत असताना त्यांनी स्वतःचे दोन्ही हात तोडले होते आदि कथा / दंतकथा समाजात सांगितल्या जातात. मात्र त्यापेक्षा मला महत्वाचे वाटते ते त्यांचे तन्मयतेने विठ्ठलाच्या प्रेमात अपार बुडून जाणे. सगुण साकार रुपाकडून निर्गुण निराकाराकडे जात राहणे.

त्यामुळे सगुण भक्तीकडून निर्गुण भक्तीकडे नेणारे त्यांचे अभंग अधिक अभ्यासले जावेत असे वाटते. अंतर्यामी एकीकडे निर्गुणाची ओढ असताना निसर्गात भरून राहिलेली ईश्वराची अनादि अनंत रुपे आपल्याला खुणावत राहतात. मनाला कोणत्याच बंधनात न जखडता हे प्रत्येक रूप आपल्याला निरखता येते. आनंद देत रहाते. 

सर्व दुःख –कष्ट, यातना विसरायला सहाय्यभूत होते असे सांगणारे गोरोबा. जळी स्थळी काष्ठी आपल्या सख्याचा विचार करत,  त्या सख्या पांडुरंगासोबत एकरूप झालेले गोरोबा सर्वाना प्रिय झाले. आपल्या प्रिय अशा देवतेसाठी, व्यक्तीसाठी उत्कटतेने तन्मयतेने स्वत्व विसरलेली माणसे म्हणूनच आपल्याला कायम सुंदर भासत राहतात..!

-सुधांशु नाईक (nsudha19@gmail.com)